Torri Eithin ar Garnedd y Saeson

Llun ohonaf ar Garnedd y Saeson ar ddigwyddiad torri eithin

Ar yr 20fed o Ionawr roedd yna gyfle arall i ni gyd-weithio gyda sefydliadau eraill y Partneriaeth Tirwedd y Carneddau er mwyn clirio eithin oddi ar maes archeolegol y Carneddau. Roeddwn ni wedi bod yn gweithio ar maes Anafon, Abergwyngregyn eleni ond roedd y safle yna wedi'i orffen felly symudodd y grŵpiau ymlaen at safle bach yn uwch ar Garnedd y Saeson.

Mae yna carneddau wedi'i guddio ar fynydd Carnedd y Saeson, hence yr enw, yn yr eithin ac mae'n bwysig rydym yn darganfod a chlirio nhw rhag ofn iddyn nhw cael ei ddifetha a'i anghofio. Mae clirio safleoedd archeoleg yn bwysig oherwydd mae'n galluogi ni cael dealltwriaeth mwy eang o hanes yr ardal yn ogystal â chreu ymdrechion i'w goroesiad. Mae mynyddoedd Cymru llawn hanes sydd yn mynd yn ôl at miloedd o flynyddoedd a buasai'n bechod i ni parhau ei golli.

Archeolegydd yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, Kathy Laws, yn trafod archeoleg y safle

Roedd nifer o gwrifoddolwyr yn bresennol yr amser yma (bron i 20) a felly roedd y bagiau llawn yn dod i lawr at y tân yn sydyn ac yn gyson. Dangoswyd Alff, aelod staff Cymdeithas Eryri, arddangosiad ar sut i dorri eithin cyn i'r gwirfoddolwyr mynd a'i wneud. Gan fod roedd gymaint o gwirfoddolwyr, roedd angen i 3 ohona ni (Fi, Eleri a Gwion) gweithio ar gadw'r tân yn gyson trwy llechio'r eithin arno mewn bwndeli.

Ddoeth Eleri y caets llosgi newydd gyda hi felly roedd y tân wedi'i rheoli. Mae angen ffonio'r adran tân lleol bob tro rydym yn llosgi eithin rhag ofn bod y gorsaf yn dod atom neu os rydynt yn gael galwadau.

Eithin yn cael ei losgi mewn caets ar Garnedd y Saeson

Er fod yna dal eira ar y mynydd, roedd hi'n amodau wych iddyn ni dorri eithin. Roedd yr haul allan a doedd hi ddim yn gwyntod felly taniodd yr eithin heb anhawsterau. Yn ychwanegol, roedd yr amodau yn wych i ni weld Frain Goesgoch ar y brynoedd cyferbyn. Ddoeth a Jack Slattery o'r RSPB ar ôl cinio gyda'i Scope er mwyn i'r gwirfoddolwyr gallu gweld yr adar yn agosach. Esboniais bod nid yn unig roedd y gwaith roedden nhw'n gwneud heddiw yn buddio'r archeoleg, ond roedd y llwybrau clir newydd yma am fuddio'r Fran Goesgoch yn y dyfodol hefyd. Wrth glirio'r arwyneb o eithin, mae fwy o ardal wedyn i'r adar fwydo ar y chwilod.

Yn y diwedd, roedd hi'n ddiwrnod llwyddiannus, brâf a phoeth (yn enwedig wrth ymyl y tân i mi Gwion ac Eleri). Roedd yr eithin yn llosgi'n uffernol o gyflym felly roedd angen i ni rhoi mwy arno bob 20 eiliad. O ganlyniad, roeddwn ni yn flinedig iawn erbyn diwedd y diwrnod, yn enwedig oherwydd roedd bag llawn arall yn dod i lawr at y tân bob 5 munud - a rhai gyda 2/3 bag! Yn amlwg, roeddwn i wedi blino fel welwch yn y llun ar y dde ond roeddwn i'n hapus bod gymaint o eithin wedi'i glirio!

Arosasom tan i'r lludw/siarcol oeri cyn iddyn ni ei arbed mewn bwcedi ar gyfer ein compost.

Diolch am ddarllen!